بیرجند( زنجیره ارزش / تعاون ارزش اقتصادی / بازرگانی

Transcript

1 اثرات اقتصادی زنجیره ار زش بر تعاونی های باز رگانی)مورد مطالعه تعاونی های شهرستان بیرجند( دریافت: 96/2/19 پذیرش: 96/6/25 اعظم پوریوسف مربی گروه حسابداری دانشگاه پیام نور مرکز بیرجند ایران. مهدی ثقفی مربی گروه حسابداری دانشگاه پیام نور ایران. محمود همت فر دانشیار و عضو هیئت علمی گروه حسابداری دانشگاه آزاد اسالمی واحد بروجرد. زنجیره ارزش / تعاون ارزش اقتصادی / بازرگانی چکیده هدف از پژوهش حاضر بررسی راهكارهاي توسعه زنجیره ارزش در تعاونیهای بازرگانی شهرستان بیرجند میباشد. سؤاالت و فرضیههاي پژوهش بر مبناي مدل پورتر در بسط فعالیتهای زنجیره ارزش است. در مدل پورتر فعالیتهاي سازمان به دو بخش اصلي و حمایتي)پشتیبان( طبقهبندی شده است. فعالیتهاي اصلي سبب ارتقاي ارزش محصول ميشود و فعالیتهای حمایتی از فعالیتهای اصلی حمایت میکنند. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر اجرا توصیفی- همبستگی بوده و از ابزار پرسشنامه در قالب مقیاس پنج رتبهای لیكرت استفاده شده است. برای تحلیل دادهها و آزمون سواالت پژوهش از نرمافزار SPSS و PLS استفاده شده است. نمونه مورد مطالعه شامل 134 نفر از مدیران تعاونیهای بازرگانی شهرستان بیرجند میباشد. نتایج این پژوهش بیان میدارد که فعالیتهای زنجیره ارزش بر ارزش افزوده اقتصادی تعاونیهای بازرگانی شهرستان بیرجند تأثیرگذار است. 69

2 مقدمه در کشور ما تعاونیها نقش به سزایی در توسعه کارآفرینی داشته و نام تعاونیها با کارافرینی عجین شده است. تعاون به مفهوم کارکردن با یكدیگر است که از طریق تشكیل سازمان رسمی و به کارگیری روشهای مدیریتی خاص دسترسی به اهداف مشترك را امكان پذیر میسازد. ارزشهای تعاونیها شامل خودیاری مسئولیتپذیری دموکراسی برابری انصاف و اتحاد میباشد و اعضای آن به ارزشهای اخالقی صداقت آزادی مسئولیت اجتماعی و توجه به دیگران معتقدند و اصول تعاونیها عبارتند از: داوطلبانه بودن عضویت نظارت دموکراتیک اعضا استقالل آموزش کارآموزی و اطالع رسانی همكاری تعاونیها و توجه به جامعه. اهمیت تعاون عالوه بر کارکرد اقتصادي آن در تأثیرات مثبتي که بر فقرزدایي و ایجاد همدلي و تقویت فرهنگ مشارکت دارد انكار ناپذیر است] 1 [. افزون بر این ميتوان گفت شرکت تعاوني سازماني اقتصادي اجتماعي و فرهنگي است که هدف آن حل مشكالت تأمین رفاه و زندگي بهتر براي اعضاست. براي این کار اعضا از راه تعاون و همیاري دست به دست یكدیگر داده و از هیچ تالشي کوتاهي نميکنند ]2[. در سالهاي گذشته یک سازمان ميتوانست از طریق مدیریت زنجیره ارزش بر کارایي و بهرهوري خود بیفزاید. در شرایط نوین سازمانها و مدیران به اهمیت ارتباط بین سازمان و عوامل محیطي و همافزایی حاصل از این رابطه پيبرده و از پیوند زنجیره ارزش سازمان با زنجیره ارزش عوامل محیطي)تأمینکنندگان مشتریان و...( در ارتقاي بهرهوري خود استفاده مينمایند. چنین پیوندي از طریق سیستمهاي سازماني برقرار ميشود. حاصل چنین ارتباطي همافزایی فعالیتها و توانایيها ميباشد ]3[. مزیت یک زنجیره ارزش تعریف یک رقابت مي باشد. رقابت یک شرکت خاص یا گروهي از شرکتها از دو منظر ارزش افزوده و توزیع ارزش افزوده مورد بررسي قرار ميگیرد. از این دیدگاه داشتن درجهاي باال از قدرت رقابتي توسط یک بنگاه در یک یا چند حلقه از حلقههاي زنجیره موجب ایجاد ارزش افزوده باال ميگردد. تحلیل زنجیره ارزش در متداولترین کاربردش یک مدیریت استراتژیک یا وسیله حسابداري قیمت تمام شده است که براي تشخیص مزیت رقابتي یک شرکت و باال بردن آن مزیت به کار مي رود. تحلیل زنجیره ارزش این کار را از طریق تجزیه فعالیتهاي استراتژیک شرکت )فعالیتهاي ارزشي( بررسي هزینههاي آنها و تسهیل و هماهنگي ارتباطات آنها در میان زنجیره ارزش انجام ميدهد ]4[. این تحقیق در چارچوب زنجیره ارزش که براي اولین بار توسط مایكل پورتر در سال 1985 مطرح شد انجام ميگیرد. وي فعالیتهایي را که یک شرکت از نقطه شروع یعني تأمین مواد اولیه تا رسیدن محصول نهایي به دست مصرفکننده نهایي انجام مي دهد به عنوان یک زنجیره ارزش توصیف نمود بهطوري که طي هر یک از این مراحل یا فعالیتها ارزشي بر کاال یا خدمت افزوده مي شود. پورتر عقیده داشت که زنجیره ارزش تعیینکننده فعالیتهاي مرتبط استراتژیكي است که یک شرکت از طریق آنها کسب و کار خود را هدایت ميکند ]5[. پورتر در سال 1985 مدل زنجیره ارزش را ارایه داد که فعالیتهاي دخیل در سازمانهاي تولیدي را به دو بخش اصلي و حمایتي)پشتیبان( تبدیل نمود. فعالیتهاي اصلي آن دسته از فعالیتهایي است که انجام آنها سبب ارتقاي ارزش محصول ميشود. رویكرد زنجیره ارزش در تحلیل فعالیتهاي درون سازماني ابزاري موثر در شناخت نقاط قوت و ضعف و تصمیمگیري در مورد هر یک از این فعالیتها است] 6 [. همچنین به کمک آن ميتوان در راستاي عملیاتي کردن برنامههاي بلند مدت از جمله برنامههاي ارتقاي کیفیت حرکت کرد. مفهوم زنجیره ارزش با توجه به فعالیتهاي ارزشي قابل تعریف است و به نوعي نشاندهنده کلیه فعالیتهایي است که در ایجاد ارزش براي خدمت نقش دارند. بر این اساس کلیهي فعالیتهاي ارزشي را ميتوان براساس نقش و تاثیر آنها در زنجیره ارزش سازمان دستهبندي کرد ]7[. لذا توسعه تعاونیها نقش غیر قابل انكاری در توسعه اقتصادی کشور دارد. از طرفی یكی از مهمترین ابزارهایی که در توسعه و ارتقاءکارایی تعاونیها نقش دارد زنجیره ارزش است. بنابراین مساله اصلی پژوهش حاضر بررسی فعالیتهای زنجیره ارزش و شناسایی فرصتها و تهدیدهای آن در تعاونیهای بازرگانی مرکز استان خراسان 70

3 جنوبی شهرستان بیرجند میباشد. در این پژوهش ما براي فعالیت بهتر و توسعه زنجیره ارزش تعاونيها اطالعاتي را راجع به وضعیت و درآمد تعاونيها و حمایت یا عدم حمایت مالي و غیر مالي دولت از آنها و غیره بدست آورده و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده ایم. که نتایج بدست آمده براي تعاونيها و کسب و کارهاي زنجیره اي قابل استفاده میباشد. از آنجایی که افزایش کارایی منوط به تجزیه تحلیل فرصتها و تهدیدهاست. لذا فعالیتهایی که اجرای آن در تعاونی رضایت بخش است فرصت به حساب آمده و باید تقویت گردد و فعالیتهای ضعیف نیز باید ارتقاء یابد زیرا این فعالیتها تهدید محسوب شده و از کارایی عملكرد میکاهد و ممكن است )طبق تئوری محدودیت( به گلوگاه تبدیل شود. بنابراین با توجه به مطالب فوق میتوان گفت اهمیت پژوهش بدان جهت است که براساس نتایج حاصله نقاط ضعف و قوت فعالیتهای زنجیره ارزش تعاونیهای بازرگانی شهرستان بیرجند شناسایی گردیده و میتوان در جهت توجه و ارتقای نقاط قوت و از بین بردن نقاط ضعف تالش نمود. 1. مبانی نظری زنجیره ارزش ابزاری است که به وسیله آن امكان برخورد سیستماتیک با تمام حوزههای کاری ]8[ یک بنگاه فراهم شده و با تجزیه و تحلیل رفتار این حوزههای کاری میتوان هر حوزه را در ارتباط با مزیتهای رقابتی و عملكردی )کم کردن هزینه و بهبود کیفیت خروجی( در کل سازمان ارزیابی کرد. بنابراین میتوان نتیجه گرفت بكارگیری مفهوم زنجیره ارزش منجر به شكلگیری نگاه یكپارچه به فعالیتها و وظایف مختلف و به تبع آن منابع سازمان میگردد. این امر کمک مینماید که منابع سازمان در جهت مزیتهای سازمان مورد توجه و ارزیابی قرار گیرند. از آنجاییکه زنجیره ارزش برای بنگاههای مختلف متفاوت است لذا مجموعه حوزههای کاری تشكیلدهندة زنجیره ارزش در بنگاههای مختلف تاثیرات متفاوتی بر ارزش و توان رقابتی و اجرایی ایجاد شده بجا میگذارند ]9[. زنجیره ارزش بطور ساده عبارت است از فراهم نمودن شرایطی برای ایجاد منافع فزونتر از هزینه و توفیق یک بنگاه اقتصادی در دراز مدت و این بدان معنی است که مدیران برای همهی ذینفعهای سازمان یعنی مشتریان سهامداران فروشندگان کارکنان و جامعه به مفهوم وسیع آن ارزش ایجاد نمایند در غیر این صورت هریک از ذینفعها که دریابد از سازمان ارزش حاصل نمینماید سازمان را رها کرده و موفقیت سازمان را با مخاطره مواجه میسازد. لذا زنجیره ارزش شرکت موجب میشود مدیران نسبت به فرآیندهای شرکت بینش پیدا کنند. زنجیره ارزش با عوامل یا اجزای اصلی تولید محصول یا ارائه خدمات نهادها شروع میشود و دربرگیرنده تمامی فرآیندهایی است که به منظور جلب رضایت مشتریان صورت میگیرد. بررسی این دو موضع یعنی زنجیره ارزش و حسابداری مدیریت سبب میشود تا در تعیین استراتژی شرکت و همچنین بهبود و توسعه سیستمهای کنترل در سازمان به موفقیت دست یافت ]10[. زنجیره ارزش ابزار مناسبي براي شناسایي فعالیتهاي یک بنگاه مي باشد. این مدل فعالیتها و نحوه تعامل آنها را به خوبي روشن میسازد. بر این اساس مدل زنجیره ارزش کارآفریني پیشنهاد شده است که ابزار قدرتمندي براي شناسایي مزیت رقابتي و یافتن روشهایي براي توسعه کارآفریني مي باشد. همچنین با مشخص نمودن نقاط قوت و ضعف برنامهریزان را در تهیه راهكار کارآفریني کمک مینماید. این الگو بر مبناي دید فرآیندي استوار بوده و در آن فعالیتهاي موجود در فرآیند به دو گروه فعالیتهاي اولیه و پشتیباني تقسیم مي شوند. فعالیتهاي اولیه موجود در این زنجیره عبارتند از: فكر و تشخیص فرصت تدوین طرح کسب وکار جذب منابع و سازماندهي راه اندازي کسب وکار بلوغ تثبیت و خروج از کسب وکار. این فعالیتها هر کدام به نوبه خود به عنوان یک فرآیند مطرح مي باشد. فعالیتهاي پشتیباني که فعالیتهاي اولیه را حمایت مینمایند عبارت است از: آموزش مهارتهاي کارآفریني مشاوره تأمین منابع مالي مدیریت منابع انساني سیاستها و حمایتهاي دولتي زیرساختهاي اساسي )فرهنگي اجتماعي اقتصادي بازار(. این مدل تک تک فعالیتهاي موجود در فرآیند کارآفریني و چگونگي ارتباط و تعامل آنها با یكدیگر را به خوبي روشن مي سازد. به این ترتیب هم وظیفه کارآفرین و هم نهادهاي 71

4 پشتیبان و برنامه ریز در هر مرحله مشخص میگردد. به عالوه زبان و درك مشترکي بین تمامي افراد اعم از کارآفرین و مجموعه پشتیبان به وجود مي آورد. تعاون یها به افراد امكان می دهند تا منابع انسانی و مالی خود را در یک جا جمع کنند و به تشكیل سرمایه بیشتر بپردازند. افرادی که شاید به تنهایی قادر به شروع یک فعالیت تجاری نبوده اند از راه تعاونی عمل کنند. مزیت های تعاونی برای اعضا و جامعه هم قابل لمس و هم ناملموس است. مزیت های ملموس را می توان بی درنگ در قالب خدمات بهبود یافته فراوانی بیشتر کاالها و قیمت های کمتر مشاهده کرد در حالی که برای آشكار شدن مزیت های ناملموس ناشی از تشكیل تعاونی به گذشت زمان نیاز است. اعضا از راه تشكیل و نظارت بر تعاونی )به واسطه کمیتهها و هیأت مدیره( مهارت های رهبری مشكل یابی و اعتمادسازی و خودیاری را توسعه می دهند. تعاون یها اعضا را تشویق می کنند تا برای رفع مشكالت اقتصادی و اجتماعی به جای دولت به خود تكیه کنند. تعاون یها می توانند از راه آموزش مستمر به اعضا کمک کنند تا کیفیت کاال و خدمات را بهبود بخشند فناوری نوین را به خدمت گیرند و شناخت بهتری در مورد روش های جدید تجاری و مباحث اقتصادی به دست آورند و تعاون یها می توانند با حفظ و ایجاد مشاغل محلی تأثیر چشمگیری بر جوامع خود گذارند] 11 [. بلوغ تثبیت و خروج از کسب وکار زیرساخت هاي اساسي )فرهنگي اجتماعي اقتصادي بازار( سیاست ها و حمایت هاي دولتي مدیریت منابع انساني تأمین منابع مالي مشاوره آموزش مهارت هاي کارآفریني راه اندازي جذب منابع کسب و کار و سازماندهي تدوین طرح کسب و کار شکل 1 زنجیره ارزش فکر و تشخیص فرصت فعالیت های پشتیبانی فعالیت های اولیه 2. تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش مدل پورتر بسیاري از صاحب نظران و محققان مباحث مدیریت و برنامهریزي استراتژیک معتقدند که در انتخاب یک استراتژي رقابتي دو موضوع کلیدي بایستي مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد ]12[. 1. تجزیه و تحلیل صنعتي که شرکت در آن رقابت مي کند. یا به عبارت دیگر جذابیت صنعتي که شرکت در آن فعالیت مي کند. جذابیت یک صنعت براساس دورنماي سودآوري بلند مدت مورد سنجش قرار مي گیرد. 2. تجزیه و تحلیل مجموعه عواملي که موقعیت رقابتي شرکت را به منظور دستیابي به مزیت رقابتي ماندگار تحت تاثیر قرار مي دهند. این مجموعه عوامل تحت عنوان فاکتورهاي درون سازماني معرفي مي شوند. مبحث اول اشاره به عوامل برون سازماني دارد. این عوامل براساس مدل نیروهاي پنج گانه تاثیرگذار بر رقابت در یک صنعت که اولین بار توسط مایكل پورتر در سال 1998 معرفي شد تعیین مي شود. مبحث دوم به عوامل درون سازماني اشاره دارد و همان گونه که قبال بیان شد کسب مزیت رقابتي از طریق عوامل درون سازماني را دنبال مي کند. این موضوع ارتباط مستقیم با مفهوم «زنجیرارزش«دارد ]13[. مدل زنجیره ارزش چهارچوب ارزشمندي براي دستیابي به این هدف و لحاظ کردن ارتباط استراتژیک میان وظایف/ فعالیتهای درونسازماني است. شرکتها از زنجیره ارزش به عنوان الگو و چهارچوبي به منظور درك موقعیت هزینه و شناسایي فعالیتهاي مختلف در اجراي استراتژي استفاده ميکنند. زنجیره ارزش تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش بر روي واحدهاي کسب و کار استراتژیک متمرکز است.اصول بنیادي تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش این است که تمامي وظایف / فعالیتهاي یک سازمان تجاري را میتوان در دو دسته اصلی و پشتیبان طبقهبندي کرد ]14[. تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش بر روي واحدهاي کسب و کار 72

5 استراتژیک متمرکز است. اصول بنیادي تجزیه و تحلیل زنجیره ارزش این است که تمامي وظایف / فعالیتهای یک سازمان تجاري را مي توان در دو دسته طبقهبندي کرد: 1-2. فعالیتهای اولیه )اصلي( که شامل پنج فعالیت زیر است: 1-1. انتقال و حمل و نقل مواد اولیه و کاالي نیمه ساخته / ساخته شده به داخل کارخانه )تدارکات داخلي( عملیات ساخت / تولید کاال توزیع و حمل و نقل کاالي ساخته شده و کلیه نقل و انتقاالتي که پس از تولید انجام مي شود. )تدارکات خارجي( بازاریابي و فروش خدمات. این فعالیتها نشاندهنده وظایف سنتي مدیران در بسیاري از سازمانهای تجاري است. فعالیتهای پشتیباني از نظر دامنه گستردهتر از فعالیتهای اولیه هستند. همان گونه که از نام آن پیداست نقش اصلي فعالیتهاي پشتیباني حمایت از اقدامات اولیه و همچنین خود فعالیتهای پشتیباني است فعالیتهای پشتیباني به چهار دسته تقسیم مي شوند: 1-2. زیرساختارهاي مدیریتي شرکت که شامل تمامي فرایندها و سیستمهایی است که هماهنگي فعالیتها را تضمین ميکند مدیریت منابع انساني توسعه تكنولوژي تهیه و تامین )خرید(. هدف اصلي از تجزیه و تحلیل فعالیتهای اصلي / پشتیباني یافتن توان بالقوه حوزهها )فعالیتها( به منظور ایجاد و کسب ارزش است ]15[. 3. پیشینه پژوهش حسین زاده در پژوهشی با عنوان»تحلیل مدل زنجیره ارزش صنوبر در استان آذربایجان غربی با هدف بهسازی آن«راهبردی مناسب برای توسعه زنجیره ارزش با کمک روش ANP ارائه داد. نتایج حاصل از اولویت بندی زیر معیارهای موثر بر توسعه ارزش چوب صنوبر در استان اذربایجان غربی نشان داد دسترسی به مواد اولیه چوب مهمترین معیار است و پس از آن به ترتیب پایداری تامین مواد اولیه ماشین االت و تجهیزات نیروی انسانی نزدیكی به بازارهای داخلی تخصص و مهارت و منابع مالی معیارهای با اهمیت دیگر در توسعه زنجیره ارزش چوب صنوبر میباشند ]16[. منصوری و ریاضی در پژوهشی با عنوان»بررسي مدلهای زنجیره ارزش در صنعت آموزش الكترونیكي و ارائه مدل بهینه«با هدف ارائه یک مدل بهینه زنجیره ارزش ضمن بررسي مقایسهاي مدلهای زنجیره ارزش موجود در آموزش سنتي و الكترونیكي شاخصهاي مهم یک مدل زنجیره ارزش ایده آل از مرحله نیازسنجي تا ارزیابي نهایي دورههاي الكترونیكي استخراج نمود و با استفاده از ابزار مصاحبه از زوایاي گوناگون و با طرح 59 سؤال در سه بخش کلي تحلیل و طراحي اجرا و ارزیابي در جامعه پژوهشي متشكل از دانشجویان به عنوان مشتری اساتید کارشناسان مدیران تأمینکنندگان و تولیدکنندگان محتوا در دانشگاه مورد مطالعه نظرسنجي شد. در پایان براساس نتایج حاصل از این نظرسنجی مدل زنجیره ارزش بهینه و کاربردي براي استفاده در دانشگاهها و مراکز آموزش عالي متقاضي ورود به عرصه آموزش الكترونیكي ارائه شده است ]17[. بحرینی و هوشنگی در پژوهشی با عنوان«تجزیه و تحلیل نقش مدیریت کیفیت در ایجاد زنجیره ارزش مدیریت دانش در سازمان«با استفاده از رویكرد منابع انسانی به مدیریت کیفیت در سه بعد تعهد و رهبری مدیریت ارشد برنامههای ارتقای شایستگیهای کارکنان و مشتری مداری به بررسی تاثیرگذاری ابعاد انسان مدار مدیریت کیفیت در ایجاد زنجیره ارزش مدیریت دانش سازمان پرداخت. بنابر نتایج حاصل از ادبیات موضوع و یافتههای حاصل از پژوهش میدانی در هر سه بعد مورد بررسی در مدیریت کیفیت ارتباط معنی داری بین مدیریت کیفیت و ایجاد زیر ساختارهای مدیریت دانش سازمان حاصل شده است. در بررسی میزان همبستگی میان متغیرهای مدیریت کیفیت و 73

6 زنجیره ارزش مدیریت دانش بیشترین همبستگی بین مشتری مداری و زنجیره ارزش مدیریت دانش بدست آمده و برنامههای ارتقاء شایستگیهای کارکنان و تعهد و رهبری مدیریت ارشد در ردههای بعدی بودهاند ]18[. ماین و همكاران) 2012 ( جایگاه شرکتها در زنجیره ارزش را به سه گروه باالدستی میاندستی و پاییندستی تقسیمبندي کردند. شرکتهایی که در جایگاه باالدستی زنجیره ارزش قرار دارند با دو یا چند واسطه با مصرفکننده نهایی ارتباط دارند. درحالیکه شرکتهاي پاییندستی زنجیره ارزش مستقیم و بدون واسطه به مصرفکننده نهایی محصوالت خود را ارایه میکنند. بین شرکتهاي میاندستی زنجیره ارزش حداقل یک واسطه تا مصرفکننده نهایی وجود دارد. نتایج پژوهش آنها نشان میدهد که عدم قطعیت بسیار باالي فنی و بازار در این حوزه چالش اصلی خلق ارزش از فناوري مواد پیشرفته است. همچنین براي ایجاد ارزش درحوزه فناوري مواد پیشرفته سرمایه گذاري قابل توجه و طوالنی مدت ضرورتی انكارناپذیر است. به عالوه الزم است بنگاه فناور ارتباطات موثر بین بنگاهی با دیگر صنایع مرتبط برقرار کرده تا بتواند ضمن نشان دادن کاربردهاي مشخص فناوري به ارزش افزوده ناشی از فناوري دست یابد. فارفان در پژوهشی با عنوان»درك و استنتاج وابستگی محصول: یک دیدگاه جهانی برای زنجیره ارزش«به این نتیجه دست یافت که کشورهای در حال توسعه با اتصال به اقتصاد جهانی از طریق صادرات کاال فرصتهای کمی را برای حفظ رشد درآمد در دراز مدت دارند و تنها با ارتقاء زنجیره ارزش در فرآیندهای صنایع اولیه و یا تنوع مهارتهای فنآوری میتوانند قادر به کسب فرصتهای توسعه و جهانی شدن داشته باشند ]19[. 4. روششناسی پژوهش پژوهش حاضر از نظر طبقهبندي بر مبناي هدف از نوع تحقیقات کاربردی است چرا که نتایج آن میتواند رهنمودی برای توسعه فعالیت تعاونیهای بازرگانی ارائه نماید و از نظر اجرا جزء تحقیقات توصیفی- همبستگی به شمار میآید زیرا پژوهشگران دادهها را دستكاري نشده و به شكل توصیفي گردآوري کردند و پژوهش بهطور مشخص از شاخه توصیفي تحلیلي و از نوع مطالعه موردي است. مورد مطالعه تعاونیهای بازرگانی شهرستان بیرجند است. از آنجاکه این مطالعه تجربههاي تعاونیها را در ارتباط با زنجیره ارزش بررسي مي کند مطالعه موردي توصیفي است. از آنجا که مفهوم زنجیره ارزش یک موضوع کالن و جامع است بنابراین موضوع پژوهش نیازمند چنین راهبردي بود. همچنین این پژوهش از نظر آماری استنباطی و از نظر جمع آوری اطالعات میدانی است که در این پژوهش روش میدانی مبتنی بر پرسشنامه میباشد. همانطور که اشاره گردید این پژوهش در بین تعاونیهای بازرگانی شهرستان بیرجند در قلمرو زمانی منتهی به تابستان 1395 انجام شده است. تعداد تعاونیهای بازرگانی بیرجند 220 مورد بوده است. براین اساس جامعه آماری این پژوهش شامل 220 مدیر بوده است. برای نمونهگیری از روش تصادفی با استفاده از جدول مورگان استفاده شده است. تعداد نمونه پژوهش براساس جدول مورگان 136 نفر است. به دلیل احتمال عدم تحویل برخی پرسشنامهها و تكمیل ناقص آنها 145 پرسشنامه برای مدیران تعاونیهای بازرگانی ارسال شد که از این تعداد در مجموع 134 پرسشنامه جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بنابراین حجم نمونه نهایی 134 مدیر بوده است. به منظور جمعآوری دادهها در این پروژه از دو روش کتابخانهای و میدانی استفاده شده است. بدین ترتیب که به منظور جمعآوری پیشینه و مبانی نظری در این پژوهش و مدلسازی مسأله از روش کتابخانهای با مراجعه به کتابها پایان نامهها نشریات و بررسی مباحث نظری مرتبط با موضوع استفاده شده است. و نهایتا اثبات فرضیههای مدل براساس مطالعات میدانی از طریق توزیع پرسشنامه در بین تعاونیهای بازرگانی شهرستان بیرجند صورت پذیرفت. بنابراین ابزار اصلی گردآوری اطالعات در این پژوهش پرسشنامه میباشد. پرسشنامه برمبنای طیف پنج مقیاسی لیكرت تهیه گردید. همچنین جهت تجزیه و تحلیل دادههای آماری در این پژوهش از نرمافزار لیزرل و SPSS استفاده شده است. پرسشنامه پژوهش محقق ساخته و متشكل از 2 بخش 74

7 سواالت عمومی و سواالت عملیاتی میباشد. سواالت عمومی جهت توصیف جامعه آماری و سواالت عملیاتی جهت شناخت و سنجش فعالیتهای زنجیره ارزش در طیف لیكرت طراحی شده است. همچنین روایی پرسشنامه در بررسی کارشناسان مربوطه تایید شد و پایایی پرسشنامه با محاسبه آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفته است. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفي و استنباطي استفاده شده است. در تحلیل توصیفي از شاخصهای فراواني درصد کمترین بیشترین میانگین و انحراف استاندارد و غیره استفاده شده است و در بخش استنباطي از آزمون T )تک نمونه اي و فریدمن( استفاده گردید. 5. آمار توصیفی دادههای پژوهش در روشهای توصیفی تالش بر آن است تا با ارائه جدول و استفاده از ابزارهای آمار توصیفی نظیر شاخصهای مرکزی و پراکندگی به توصیف دادههای پژوهش پرداخته شود تا این امر به شفافیت موضوع کمک کند. آمار توصیفی متغیرهای پژوهش در جدول ذیل آمده است. اطالعات توصیفی پاسخدهندگان به پرسشنامه این پژوهش از نظر سابقه فعالیت بازار مصرف تعداد پرسنل متوسط فروش سالیانه و رضایت از سود سالیانه بررسی شده که نشان میدهد که: با توجه به جدول زیر بیشترین فراوانی )%49/25( مربوط به افراد دارای سابقه فعالیت بیشتر از ده سال و کمترین فراوانی )%13/44( مربوط به افراد دارای سابقه فعالیت کمتر از پنج سال بود. جدول 1 توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب سابقه فعالیت درصد فراوانی سابقه فعالیت با توجه به جدول )2( 66 نفر از افراد مورد مطالعه )%49/25( بازار مصرف تعاونیشان را بیرجند و پنج نفر )%3/73( استانهای همجوار اعالم کردهاند. جدول 2 توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب بازار مصرف تعاونی درصد فراوانی بازار مصرف 49/25 66 بیرجند 40/29 53 استان خراسان جنوبی 3/73 5 استانهای همجوار 6/72 9 سطح کشور جمع کل با توجه به جدول زیر متوسط تعداد کارکنان تعاونی 57 نفر از افراد مورد مطالعه )%42/54( نفر و 37 نفر )%27/61( بیشتر از 30 نفر بود. جدول 3 توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب متوسط تعداد کارکنان تعاونی درصد فراوانی تعداد کارکنان 29/85 40 کمتر از 10 42/ نفر 27/61 37 بیشتر از 30 نفر جمع کل با توجه به جدول زیر بیشتر افراد مورد مطالعه )%52/24( اعالم داشتند که متوسط فروش سالیانه تعاونیشان بیشتر از 100 میلیون تومان میباشد. جدول 4 توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب متوسط فروش سالیانه 13/44 18 کمتر از 5 سال فروش سالیانه فراوانی درصد 13/43 کمتر از 30 میلیون تومان 8 37/ سال 34/ /25 66 بیشتر از 10 سال میلیون تومان 52/ جمع کل بیشتر از 100 میلیون تومان جمع کل 75

8 با توجه به جدول زیر بیشتر افراد مورد مطالعه )%50/75( رضایت نسبی از سود سالیانه تعاونیشان و 31 نفر )%23/13( رضایت کامل داشتند. جدول 5 توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب رضایت از سود سالیانه درصد فراوانی رضایت از سود سالیانه 26/12 35 عدم رضایت 50/75 68 رضایت نسبی 23/13 31 رضایت کامل جمع کل 6. ارزیابی مدل اندازهگیری )مدل بیرونی( بررسی مدل بیرونی پژوهش شامل بررسی بار عاملی شاخصهای پژوهش پایایی و روایی مدل بیرونی است. 7. بارعاملی شاخصها یا سواالت پرسشنامه بارهای عاملی از طریق محاسبه مقدار همبستگی شاخصهای یک متغیر یا سازه با متغیر دیگر محاسبه میشود و اگر مقدار آن بیشتر از 0/4 باشد مؤید آن است که واریانس بین سازه و شاخصهای آن از واریانس خطای اندازهگیری آن بیشتر است و پایایی مدل اندازهگیری قابل قبول است. طبق نمودار زیر ضرایب بارهای عاملی سواالت بیشتر از 0/4 است که مؤید قابل قبول بودن واریانس شاخصها با سازه مربوطه اش است و نشان از مناسب بودن این معیار است. بر این اساس در مرحله اول یعنی مدل اندازهگیری به بررسی روایی)اعتبار( و پایایی)اعتماد( متغیرهای پنهان پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی) CFA ( پرداخته میشود. در این مرحله از مقدار t و روایی سازه) AVE ( برای بررسی روایی و از پایایی ترکیبی) CR ( و همچنین ضریب آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی ابزار اندازهگیری استفاده میشود. چنانچه مقدار t در سطح یک یا پنج درصد معنی دار باشد همچنین مقدار AVE باالتر از 0/5 مقدار CR باالتر از 0/6 و ضریب آلفای کرنباخ باالتر از 0/7 باشد روایی و پایایی ابزار پژوهش مناسب و قابل قبول میباشد)فورنل و الرکر 1981 رایكوو 1998(. در مرحلهی دوم توسط مدل ساختاری به بررسی روابط عل ی بین متغیرهای پنهان )سازه ها( پژوهش پرداخته شده است. نمودار 1 ضرایب مسیر و بارعاملی سواالت 76

9 8. برازش مدل اندازهگیری در تحلیل عاملی تاییدی زیرسازه هایی که بار عاملی آنها کمتر از 0/4 میباشد از سازه مورد نظر حذف شده و صرفا زیرسازههایی که بار عاملی بیش از 0/4 داشته و آماره t آنها باالتر از 1/96 میباشد در مدل نهایی قرار گرفته است. همانطور که یافتههای جدول 6 نشان میدهد مدل اندازهگیری مورد استفاده در بررسی روابط تاثیرگذار بر ارزش اقتصادی مناسب بوده و نشان از این دارد که نشانگرهای مورد استفاده برای اندازهگیری متغییرهای مكنون مورد مطالعه این پژوهش با ساختار عاملی و زیر بنای نظری تطابق قابل قبولی دارد. همچنین شاخصهای α CR و AVE این متغیرها مقدار باال و مناسبی دارند. بنابراین میتوان اظهار کرد که همهی نشانگرهای گزینش شده برای سنجش متغیرهای نهفته )سازهها( پژوهش به درستی گزینش شدهاند و روایی و پایایی آنها نیز مورد تایید است جدول 6 خالصه نتایج آزمون فرضیه ها به روش حداقل مربعات جزئی AVE CR A سازه نوع متغییر نشانگر بار عاملی آمارهt نتیجه آزمون 0/597 0/808 0/ /00 econmic ارزش اقتصادی وابسته تأیید 25/621 0/839 F1 14/879 0/836 F2 0/642 0/896 0/857 فعالیت های اصلی زنجیره ارزش مستقل تأیید 17/454 0/792 F3 21/400 0/824 F4 9/651 0/678 F5 21/573 0/830 F6 0/534 0/843 0/753 فعالیت های پشتیبانی زنجیره ارزش مستقل/ وابسته تأیید 19/271 13/632 0/837 0/744 F7 F8 4/708 0/603 F9 مأخذ: محاسبات پژوهش 9. روش فورنر و الکر این معیار معرف میزان رابطهی سازه با شاخصهایش در مقایسه رابطه آن با سایر سازهها است. طبق این روش روایی واگرا وقتی در سطح قابل قبول است که میزان AVEبرای هر سازه بیشتر از واریانس اشتراکی آن سازه و سازههای دیگر)مربع ضرایب همبستگی بین سازهها( باشد. بررسی این مدل از طریق یک ماتریس صورت میگیرد و در صپورتی روایی واگرا قابل قابل قبول است که اعداد مندرج در قطر اصلی از مقادیر زیرین خود بیشتر باشند. ارزش افزوده اقتصادی فعالیت های اولیه زنجیره ارزش فعالیت های پشتیبانی زنجیره ارزش مأخذ: محاسبات پژوهش جدول 7 مقادیر فورنل و الکر فعالیت های پشتیبانی زنجیره ارزش فعالیت های اولیه زنجیره ارزش ارزش افزوده اقتصادی 0/67 0/258 0/372 0/776 0/631 0/721 77

10 همان گونه که در جدول باال مشخص است مقادیر جذر AVE که در قطر اصلی ماتریس قرار گرفته اند از مقدار همبستگی میان آنها که در خانه های زیرین و چپ قطر اصلی هستند بیشتر است. بنابراین روایی واگرا در حد مطلوبی است. 10. برازش مدل ساختاری همانطور که در جدول شماره 8 مشاهده می شود فعالیت های اصلی و فعالیت های پشتیبانی تاثیر مثبت و به لحاظ آماری معناداری بر ارزش افزوده اقتصادی دارد. با توجه به مقدار ضریب مسیر به ازای یک واحد تغییر در سطح فعالیتهای اصلی زنجیره ارزش ارزش افزوده اقتصادی به میزان 0/340 تغییر میکند. از طرفی دیگر به ازای یک واحد تغییر در سطح فعالیتهای پشتییانی زنجیره ارزش ارزش افزوده اقتصادی به میزان 0/360 تغییر میکند. همچنین به ازای یک واحد تغییر در سطح فعالیتهای اصلی زنجیره ارزش فعالیتهای پشتییانی زنجیره ارزش به میزان 0/651 تغییر میکند. این یافتهها نشان میدهد که به احتمال 99 درصد ارزش افزوده اقتصادی متاثر از فعالیتهای اصلی و فعالیتهای پشتیبانی زنجیره ارزش میباشد. جدول 8 ضرایب مسیر سازههای مدل سرمایهگذاری در اوراق بهادار متغیر فعالیت های اصلی زنجیره ارزش ارزش افزوده اقتصادی فعالیت های پشتیبانی زنجیره ارزش ارزش افزوده اقتصادی فعالیت های اصلی زنجیره ارزش فعالیت های پشتیبانی زنجیره ارزش ضریب تعیین R2 ضریب مسیر آماره t 1/983 0/340 سطح معنی داری 0/000 0/000 0/000 2/694 11/004 0/360 0/651 0/347 برازندگی مدل Q2 0/94 براساس نمودار باال و اطالعات خالصه شده در جدول )7( فرضیه اصلی تأیید میشود. از آنجایی که فرضیههای فرعی که ارتباط هر یک از فعالیتهای اولیه و پشتیبانی زنجیره ارزش با ارزش افزوده اقتصادی را بیان میکند براساس روش حداقل مربعات جزئی بهطور جداگانه بررسی نشد برای اطمینان بیشتر فرضیههای پژوهش را مجدد با استفاده از روش رگرسیون آزمون کردهایم. 11. نتایج مدل رگرسیون ابتدا فرضیات زیربنایی مدل رگرسیون بررسی و استقالل باقی مانده ها ثبات واریانس باقیماندهها و نرمال بودن توزیع باقی ماندهها تایید شد. سپس متغیرهای مستقل و متغیر وابسته وارد مدل شده و پس از حذف دادههای پرت نتایج به شرح زیر میباشد: جدول 9 نتایج رگرسیون کلی زنجیره ارزش با ارزش افزوده ضریب همبستگی 0/864 مأخذ: محاسبات پژوهش ضریب تعیین 0/781 ضریب تعیین تعدیل شده 0/761 انحراف معیار ضریب تعیین 0/34605 باتوجه به جدول فوق ضریب تعیین نشان میدهد که 78/1 درصد از تغییرات ارزش اقتصادی تعاونی توسط فعالیتهای زنجیره ارزش در مدل تبیین میشود. همچنین رگرسیون برازش شده برای تأثیر هر یک از متغیرهای مستقل بر ارزش اقتصادی به شرح زیر است. جدول 10 نتایج رگرسیون چندگانه فعالیتهای زنجیره ارزش با ارزش افزوده متغیرهای مستقل ضریب ثابت تدارکات داخلی عملیات تدارکات خارجی فروش و بازاریابی خدمات تأمین منابع شیب خط رگرسیون 1/34 ضریب بتا - آمارهt 1/99 سطح معناداری 0/000 0/035 0/010 0/010 0/006 0/00 0/001 5/89 4/09 2/6 1/99 3/3 5/2 0/235 0/110 0/098 0/192 0/075 0/070 2/879 1/904 0/559 1/05 1/215 2/70 78

11 متغیرهای مستقل توسعه تكنولوژی منابع انسانی زیرساخت ها مأخذ: محاسبات پژوهش شیب خط رگرسیون 0/706 ضریب بتا 0/053 آمارهt 2/005 سطح معناداری 0/010 0/035 0/010 3/45 3/001 0/123 0/092 1/004 0/945 در مدل برازش داده شده فوق سطح معناداری ضریب ثابت و متغیر مستقل کمتر از 0/05 می باشد. لذا فعالیت های زنجیره ارزش تأثیر معناداری بر ارزش افزوده اقتصادی دارند. نكته دیگری که نتیجه به دست آمده در این موارد را تائید می کند این است که آماره های متناظر با ضرایب رگرسیونی در جدول فوق برای ضریب ثابت و متغیرهای مستقل بیش از آماره t استیودنت )1/96 = t( می باشد لذا معنادار بودن تأثیر آن ها بر متغیر وابسته مدل با اطمینان 0/95 تائید می گردد. در ضمن ضرایب مربوط به متغیرهای مستقل شرکت مثبت می باشد که این امر نشان از وجود رابطه مستقیم بین فعالیت های زنجیره ارزش و ارزش افزوده اقتصادی می باشد و دلیلی دیگری بر پذیرش فرضیه اصلی می باشد. مدل نهایی رگرسیونی با لحاظ کردن ضرایب رگرسیونی به صورت زیر خواهد بود: EVA=1/34+2/879A1+1/9A2+0/559A3+1/05A4 +1/215A5+2/7A6+0/706A7+1/004A8+0/945A9+ε =EVA ارزش افزوده اقتصادی ε =خطا A2 =عملیات A1= تدارکات داخلی A4= فروش و بازاریابی A3 =تدارکات خارجی A5 =خدمات A6 =تأمین منابع A7= توسعه تكنولوژی A8 =منابع انسانی A9 =زیرساخت ها همانطور که مشاهده می شود تمامی فعالیت های زنجیره ارزش با ارزش افزوده اقتصادی ارتباط معنادار دارند لذا تمامی فرضیه های فرعی تأیید می شوند. جمعبندی و مالحظات فرضیه اصلی: فعالیتهای زنجیره ارزش بر ارزش افزوده اقتصادی تعاونی مؤثر است همانطور که پیشتر اشاره گردید آماره فعالیتهای اصلی زنجیره ارزش 1/983 و آماره فعالیتهای پشتیبانی زنجیره ارزش 2/694 است که داللت بر تاثیر فعالیتهای زنجیره ارزش بر ارزش افزوده اقتصادی تعاونیها دارد. لذا فرضیه اصلی تایید میشود. زنجیره ارزش ابزاری است که به وسیله آن امكان برخورد سیستماتیک با تمام حوزههای کاری] 7 [ یک بنگاه فراهم شده و با تجزیه و تحلیل رفتار این حوزههای کاری میتوان هر حوزه را در ارتباط با مزیتهای رقابتی و عملكردی )کم کردن هزینه و بهبود کیفیت خروجی( در کل سازمان ارزیابی کرد. بنابراین انتظار داشتیم ارتقاء و توسعه فعالیتهای زنجیره ارزش بتواند بر ارزش تعاونی تأثیرگذار باشد که این انتظار با توجه به نتیجه آزمون فرضیه اصلی تایید شد. در ادامه به بررسی نتایج فرضیههای فرعی که در هر کدام یكی از فعالیتهای زنجیره ارزش مطرح شده است پرداخته شده است. 1 تدارکات داخلی تعاونیها بر ارزش اقتصادی تعاونی تأثیرگذار است. ضریب رگرسیون مربوط به تدارکات داخلی 2/879 و ضریب بتای آن 0/235 است. تدارکات داخلی شامل فعالیتهایی از قبیل دریافت مواد یا اطالعات ذخیره سازی انبارداری کنترل حمل و نقل و برنامهریزی است که بهبود عملكرد آن به ارتقاء عملكرد تعاونی و در نتیجه افزایش بازده داخلی و ارزش اقتصادی تعاونی میانجامد. 2 عملیاتهای تعاونیها بر ارزش اقتصادی تعاونی تأثیرگذار است. ضریب رگرسیون مربوط به عملیات 1/904 و ضریب بتای آن 0/110 است. عملیات شامل فعالیتهایی از قبیل ماشین کاری بسته بندی مونتاژ نگهداری وتعمیرات تجهیزات آزمایش محصوالت است و بیشتر در تعاونیهای تولیدی کاربرد داشته و توجه به 79

12 این فعالیتها در جریان تولید وقفه و نارسایی عملیات تولیدی را کاهش داده و در نتیجه به ارتقاء عملكرد تولید و در نتیجه افزایش بازده داخلی و ارزش اقتصادی تعاونی میانجامد. 3 تدارکات خارجی تعاونیها بر ارزش اقتصادی تعاونی تأثیرگذار است. ضریب رگرسیون مربوط به تدارکات خارجی 0/559 و ضریب بتای آن 0/098 است. تدارکات خارجی شامل تمام فعالیتهایی است که در رساندن محصول به دست مشتری نقش دارند از جمله انبارکردن سفارش مدیریت توزیع. توجه به این فعالیتها و بهبود آن رضایتمندی مشتری را در پی داشته و در یک مزیت رقابتی محسوب شده و در نتیجه ارزش اقتصادی تعاونی را افزایش میدهد. 4 فروش و بازاریابی تعاونیها بر ارزش اقتصادی تعاونی تأثیرگذار است. ضریب رگرسیون مربوط به فروش و بازاریابی 1/05 و ضریب بتای آن 0/192 است. فعالیتهای فروش و بازاریابی فعالیتهایی است که خریدار را وادار به خرید محصول میکنند از جمله انتخاب کانال توزیع تبلیغات قیمتگذاری ومدیریت خردهفروشی. بهبود این فعالیتها تاثیر مستقیمی بر فروش شرکت داشته و بازده داخلی و در نتیجه ارزش اقتصادی را افزایش میدهد. 5 خدمات تعاونیها بر ارزش اقتصادی تعاونی تأثیرگذار است. ضریب رگرسیون مربوط به خدمات 1/215 و ضریب بتای آن 0/075 است. در عصر کسب و کار جدید و رقابت شدید موفقیت بنگاهها در 3 عامل مهم شامل بهای تمام شده کیفیت و مشتری است که در متون مدیریت مثلث بقاء نام گرفته است. خدمات شامل فعالیتهایی است که ارزش محصول از دیدگاه مشتری را افزایش میدهد. از جمله: پشتیابی از مشتری خدمات پس از فروش و تعمیر پاسخگویی تلفنی. ارتقا و توسعه این فعالیتها رضایتمندی مشتریان را به همراه دارد و مانند تدارکات خارجی یک مزیت رقابتی محسوب شده و در نتیجه ارزش اقتصادی تعاونی را افزایش میدهد. 6 تأمین منابع تعاونیها بر ارزش اقتصادی تعاونی تأثیرگذار است. ضریب رگرسیون مربوط به تأمین منابع 2/7 و ضریب بتای آن 0/07 است. تأمین منابع شامل فعالیتهایی ازجمله تامین مواد اولیه سرویس قطعات وماشین آالت ساختمانها و تجهیزات میباشد که مانند عملیات بیشتر در تعاونیهای تولیدی کاربرد داشته و توجه به این فعالیتها وقفه و نارسایی عملیات را کاهش داده و به ارتقاء عملكرد تولید و بالطبع آن افزایش بازده داخلی و در نتیجه افزایش ارزش اقتصادی تعاونی میانجامد. 7 توسعه تكنولوزی تعاونیهای بر ارزش اقتصادی تعاونی تأثیرگذار است. ضریب رگرسیون مربوط به توسعه تكنولوژی 0/706 و ضریب بتای آن 0/053 است. توسعه تكنولوژی شامل فعالیتهای پشتیبانی از سایر فعالیتهای زنجیره ارزش است مثل تحقیق وتوسعه اتوماسیون فرآیندها و طراحی مجدد. این فعالیتها برای گلوگاهها و همچنین بخش ها عملیاتها و فرآیندهای ناکارا و فاقد ارزش افزوده تعاونی برنامهریزی شده و در نتیجه وقفهها و اسراف و اتالف منابع را مرتفع کرده یا کاهش میدهد و در نتیجه کارایی عملیات تعاونی را و بالطبع بازده داخلی و ارزش اقتصادی تعاونی را افزایش میدهد. 8 مدیریت منابع انسانی تعاونیها بر ارزش اقتصادی تعاونی تأثیرگذار است. ضریب رگرسیون مربوط به نیروی انسانی 1/004 و ضریب بتای آن 0/123 است. مدیریت منابع انسانی شامل فعالیتهایی چون تامین نیروی انسانی آموزش و ایجاد رشد در آنها حفظ نیروی انسانی و پرداخت حقوق است. از آنجایی که کارکنان نقش اثرگذار و غیر قابل انكاری در موفقیت یک تعاونی دارند. بنابراین جذب نیروی انسانی کارآمد آموزشهای به روز و مستمر و توجه به نیازهای آنها مطمئنا در رسیدن شرکت به موفقیت مالی)ارزش اقتصادی( و سایر آرمانها و رسالتهایش مؤثر است. 80

13 9 زیرساختهای شرکت تعاونیها بر ارزش اقتصادی تعاونی تأثیرگذار است. ضریب رگرسیون مربوط به زیرساختها 0/945 و ضریب بتای آن 0/092 است. زیرساختهایی شرکت شامل فعالیتهایی از جمله مدیریت عمومی حسابداری مالی مدیریت کیفیت و مواردی چون اینترنت و تجارت الكترونیكی است که در کارایی مدیریت و قیمت گذاری تولید کاال و ارائه خدمات به مشتریان و پاسخگویی به آنها موثر است و لذا بر بازده و بالطبع بر ارزش اقتصادی شرکت مؤثر است. نتیجهگیری نتایج بدست آمده از پژوهش حاضر نشان میدهد که ارتقاء و توسعه فعالیتهای زنجیره ارزش رشد ارزش اقتصادی شرکت را به همراه دارد. همچنین رابطه هریک از فعالیتهای اولیه و پشتیبانی زنجیره ارزش با ارزش افزوده اقتصادی معنادار بود که نتیجه فوق را در سطحی قویتر تایید مینماید. نتایج این پژوهش با نتایج بررسی معروف پورتر) 1985 ( که منتج به ارائه مدل وی شد هماهنگی دارد ولی پژوهش مشابه دیگری که بهصورت تحقیق حاضر به بررسی زنجیره ارزش بپردازد انجامنشده است. در عصر کسب و کار جدید و رقابت شدید زنجیره ارزش یک مزیت است. رقابت یک شرکت خاص یا گروهي از شرکتها از دو منظر ارزش افزوده و توزیع ارزش افزوده مورد بررسي قرار ميگیرد. از این دیدگاه داشتن درجهاي باال از قدرت رقابتي توسط یک بنگاه در یک یا چند حلقه از حلقههاي زنجیره موجب ایجاد ارزش افزوده باال ميگردد. تحلیل زنجیره ارزش در متداولترین کاربردش یک مدیریت استراتژیک یا وسیله حسابداري قیمت تمام شده است که براي تشخیص مزیت رقابتي یک شرکت و باال بردن آن مزیت به کار مي رود. تحلیل زنجیره ارزش این کار را از طریق تجزیه فعالیتهاي استراتژیک شرکت )فعالیتهاي ارزشي( بررسي هزینههاي آنها و تسهیل و هماهنگي ارتباطات آنها در میان زنجیره ارزش انجام ميدهد. پیشنهادهای حاصل از پژوهش با توجه به نتایج آزمون فرضیههای پژوهش به مدیران تعاونیها توصیه میشود: عملیات مربوط به حمل و نقل یا تبادل اطالعات کنترل مواد و سایر عملیات بررسی و ارتقاء یابد. عملیات داخلی برنامهریزی شده یا برنامه آن بررسی و اصالح گردد. انبارداری محصوالت یا ذخیره سازی اطالعات مرتبا بررسی و اصالح گردد. توزیع محصوالت )ارائه خدمات( بررسی و مدیریت شود. کیفیت محصوالت یا خدمات ارائه شده مرتبا بررسی شود. انتخاب نحوه توزیع محصوالت)ارائه خدمات( مرتبا بررسی و ارتقاء یابد. روشهای نوین مدیریت تبلیغات محصوالت یا خدمات تعاونی بررسی و اجرا شود. قیمتگذاری محصوالت یا خدمات تعاونی مرتبا بررسی و با توجه به عرضه و تقاضای بازار مدیریت شود. پشتیابی از مشتریان خدمات پس از فروش و پاسخگویی تلفنی )امكان سفارشدهی غیرحضوری( بررسی و ارتقاء یابد. اقدامات الزم جهت اتوماسیون سازی فرآیندها یا ارتقاء آن انجام پذیرد. تحقیق توسعه و طراحی مجدد عملیات تعاونی مرتبا بررسی و ارتقاء یابد. تخصصهای مورد نیاز تعاونی مرتبا بررسی و برنامهریزی الزم برای تغییرات نیروی انسانی انجام پذیرد. همچنین با توجه به اهمیت توسعه زنجیره ارزش در موفقیت تعاونی به مدیران تعاونیها توصیه میگردد: فهرستی از فعالیتها و فرآیندهای تعاونی تهیه و آنها را با توجه به مراحل زنجیره ارزش طبقهبندی نمایند تا فعالیتهایی که اهمیت بیشتری دارند شناسایی و در رأس توجه قرار گیرند. 81

14 14. اصغرزاده وهمكاران Hitt and etal, حسینزاده منصوری و ریاضی بحرینی و هوشنگی Farfan, Areas of work. منابع ابراهیمی علیرضا. تعاونيها: مباني و ویژگيها. روزنامه ایران سال سیزدهم شماره 3623 ص احمدوند عبدالصمد. سیستم مدیریت یكپارچه )HSE( تضمین کیفیت تامین کنندگان و پیمانكار استرکی مرضیه. زنجیره ارزش و حسابداری مدیریت. ارائه شده در همایش بررسی راهكارهای ارتقاء مباحث حسابداری مدیریت در صنعت. دورود اسداله هوشنگ ماکویی احمد شاهرودی کامبیز. مدلسازی زنجیره ارزش در صنعت خودرو ایران به منظور دستیابي به استراتژي رهبري هزینه. دانش مدیریت. شماره 71. صص اصغرزاده. فریدون طبری و مهرداد ضیاء بری. تحلیل مدل زنجیره ارزش مایكل پورتر در رشد اقتصادی واحدهای صنعتی اولین کنفرانس اقتصاد و مدیریت کاربردی با رویكرد ملی بابلسر شرکت پژوهشی طرود شمال بحریني کیومرث هوشنگي مهدي. بررسي و تحلیل نقش مدیریت کیفیت در ایجاد زنجیره ارزش مدیریت دانش در سازمان. آینده پژوهي مدیریت )پژوهشهای مدیریت(. دوره بیستم. شماره 83 صص حسني حسن. حقوق تعاون و حقوق تجارت چاپ دوم تهران نشر میزان حسین زاده امید. تحلیل مدل زنجیره ارزش صنوبر در استان آذربایجان غربی با هدف بهسازی آن. مجله صنایع چوب و کاغذ ایران سال ششم شماره صرافيزاده اصغر. فناوري اطالعات در سازمان چاپ چهارم تهران انتشارات میر غفاری داراب محسن یارمحمدیان محمدحسین خراسانی الهه عالقمندان حامد. نقش زنجیره ارزش در ارتقای کیفیت خدمات دانش خود را نسبت به علم مدیریت به عنوان یک نیاز جهت اداره تعاونی افزایش داده و از استراتژی های نوین مدیریت استفاده بیشتری نمایند تا بتوانند منابع نیروی انسانی زمان و کیفیت محصوالت و خدمات ارائهشده را بهتر مدیریت نمایند. تحقیق و توسعه را بهعنوان یک فعالیت اولیه و در شروع به فعالیت در نظر نگیرند. بلكه در طول فعالیت تعاونی و حتی در دوران رشد اقتصادی آن را برای تحلیل فرآیندها استفاده نمایند تا بتوانند بهموقع با طراحی مجدد کارایی فرآیندها را افزایش دهند. در پایان با توجه به اینكه حیطه فعالیت تعاونیهای بررسیشده محدود به استان خراسان جنوبی و استانهای همجوار بود و همچنین با توجه به منابع استعدادها و قابلیتهای استان به مدیران توصیه میشود برنامهریزی الزم جهت افزایش ظرفیت فروش طراحی و توسعه در خصوص بستهبندی و بازاریابی محصوالت و خدمات در سطح ملی و بینالملل انجام گیرد. همچنین به سازمانها و نهادهای مربوطه توصیه میشود تعاونیها را در این مهم از طریق تأمین منابع و ایجاد زیرساختهای الزم یاری نمایند. پی نوشت 4. Dahlstrom, Bhatt& Emdad, Dorri& Nadi, Areas of work. 1. نظام شهیدی حسنی صرافیزاده غفاری احمدوند استرکی ابراهیمی مونان اسداله و همكاران

15 Dorri M, Yarmohammadian MH, Nadi MA., Brand development as a component of higher education value chain. South Asian Journal of Marketing & Management Research; 2(9): pp Farfan, Oscar H., Understanding and Escaping Commodity-Dependency: A Global Value Chain Perspective. Prepared for the Investment Climate Unit International Finance Corporation The World Bank Group Fornell, C., & Larcker, D. F., Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 48: Hitt, Michael A.; Ireland R. Duane and Hoskisson, Robert E., Strategic Management: Competitiveness and Globalization ; South- Western College Publishing Maine, E., Lubik, S. and Garnsey, E., Processbased vs. product-based innovation: Value creation by nanotech ventures, Technovation, 32(3/4), pp سالمت. مدیریت اطالعات سالمت. دوره یازدهم. شماره 6. صص نظام شهیدي مهراندخت. نگاهي دیگر به اصول مدیریت تعاوني ها در ایران چاپ اول تهران انتشارات اندیشگان محترمي امیر. تأثیرات فناوري اطالعات بر زنجیره ارزش سازماني. تدبیر سال چهاردهم. شماره 139 صص منصوری سعیده ریاضی کاترین. بررسي مدل های زنجیره ارزش در صنعت آموزش الكترونیكي و ارائه مدل بهینه )مطالعه موردي: یكي از دانشگاه های تهران(. مدیریت فناوری اطالعات. دوره پنجم. شماره 3 صص مونان ژانگ. معمای زنجیره جهانی ارزش. روزنامه دنیای اقتصاد - شماره Bhatt Ganesh D. and Ali F. Emdad, An analysis of the virtual value chain in electronic commerce, Logistics Information Management, 14, (1/2): pp Dahlstrom K. K. Ekins Hej, Davis J. and R. Clif, Steel and Alominium in the UK: Mateial flows and their economic dimensions, Final Project Report